ประวัติ ของ คลองด่าน (จังหวัดสมุทรปราการ)

บริเวณบางเหี้ยเป็นชุมชนเก่าแก่สร้างมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ว่ากันว่าบรรพบุรุษของชาวชุมชนนี้ส่วนหนึ่งเป็นชาวมอญที่อพยพมาจากพม่าเมื่อคราวเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 เหตุที่เรียกว่า บางเหี้ย เพราะบริเวณนี้อุดมสมบูรณ์ไปด้วยกุ้ง หอย ปู ปลา จึงมีเหี้ยอาศัยอยู่มาก

สุนทรภู่ได้แต่ง นิราศเมืองแกลง ระหว่างการเดินทางไปเมืองแกลงเมื่อ พ.ศ. 2350 มีความตอนหนึ่งถึงคลองบางเหี้ยว่า

ถึงชะวากปากคลองเป็นสองแพร่งน้ำก็แห้งสุริยนก็หม่นหมอง
ข้างซ้ายมือนั้นแลปากตะครองข้างขวาคลองบางเหี้ยทะเลวน

คลองบางเหี้ยเป็นเส้นทางสัญจรสายหลักของชาวบางบ่อ บางเพรียง และบางเหี้ย จนในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้มีการสร้างประตูน้ำกั้นคลองบางเหี้ย ชื่อประตูคลองด่าน เพื่อป้องกันน้ำเค็มล้นเข้ามาทำลายพืชผลทางการเกษตร[2]

ส.พลายน้อย ได้เขียนเกี่ยวกับคลองบางเหี้ยไว้ว่า "แม่น้ำนี้เป็นแม่น้ำโบราณ คลองสำโรงมาบรรจบกับแม่น้ำนี้ตรงที่ว่าการอําเภอบางบ่อ จังหวัดสมุทรปราการ เพื่อความเข้าใจและเป็นหลักฐานว่าชื่อแม่น้ำบางเหี้ยเคยเป็นชื่ออําเภอจะขอกล่าวถึงความเป็นมาไว้ด้วย ในสมัยโบราณทั้งคลองสําโรงและแม่น้ำบางเหี้ย น้ำทะเลจะเข้าถึงตลอดทั้งปี ทําให้ประชาชนเดือดร้อน ต้องหาแหล่งน้ำจืดบริโภค…"[3]

เนื่องจากคำว่า เหี้ย เป็นคำหยาบและดูอัปมงคล ภายหลังจึงมีการเปลี่ยนชื่อภูมิศาสตร์ที่เกี่ยวข้องอย่างคลองบางเหี้ยเป็นคลองด่าน และตำบลบางเหี้ยเป็นตำบลคลองด่านเป็นต้น[4] ในสมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม หากใครเรียกคลองด่านว่า บางเหี้ย และทางการได้ยินก็จะถูกปรับเงิน[5]

เหตุที่ได้ชื่อว่า คลองด่าน น่าจะเกี่ยวข้องกับการที่พื้นที่บริเวณประตูน้ำบางเหี้ยนั้นมีด่านเก็บภาษีเรือที่ผ่านเข้าออกผ่านคลองที่ไหลจากทิศเหนือของตำบลลงสู่อ่าวไทย[6]